Niedawno przedstawiałam portrety roślin cebulowych kwitnących jesienią oraz roślin rzadkich, mało znanych. Chciałabym przedstawić dalszy ciąg roślinnych rarytasów, które warto uprawiać, jeśli tylko możemy je zdobyć, ale które niekoniecznie u nas zimują w gruncie. To oznacza, że sporo przy nich pracy.

Są ogrodnicy, których pociągają eksperymenty z nowymi roślinami, chęć wypróbowania czy warto je uprawiać. Ja do takich ogrodników należę, zanim coś posadzę w cudzym ogrodzie, najpierw sprawdzam we własnym.

Ma to dobre strony, jeśli coś zmarznie, jakoś muszę przeboleć, ale nie narażam innych osób na stratę, chyba że sami zdecydują się na posadzenie wrażliwych kwiatów. Lubię wszelkie ciekawostki, zwłaszcza jeśli kwitną na biało, bo to mój ulubiony kolor w ogrodzie w połączeniu z zielenią o różnych odcieniach. Popatrzcie sami, może jakieś rośliny Wam też się spodobają.

Eucomis (lilia grzywiasta)

Po raz pierwszy spotkałam się z tą rośliną przy okazji nagrywania jednego z pierwszych programów "Maja w ogrodzie". M.in. tematem były te ciekawe rośliny. Sadziłyśmy z Mają cebule na rabacie wyspowej w trawniku pośród innych roślin. Zakwitły pięknie, a w następnym roku, o dziwo wyszły na nowo. Myślałam, że nie przezimują, a tu taka miła niespodzianka.

Eucomis jest cebulową rośliną rodem z południowej Afryki. Najpiękniejsza jest wiosną i latem, kiedy kwitnie. Potem liście robią się brzydkie i usychają. Groniasty, wysoki kwiatostan (około 25 cm) zakwita mnóstwem drobniutkich kwiatuszków w niepozornym zielono-białym kolorze z purpurową kreską w środku i obwódką. Łodyga jest miękka, pokryta plamkami, liście dolne podłużne, a górne nad kwiatostanem zebrane w efektowny pióropusz.

Do prawidłowego wzrostu wymaga stanowisk półcienistych, gleby piaszczysto-gliniastej, dość wilgotnej i nawożenia. Sadzimy ją wiosną w maju na głębokość około 15 cm. Kwitnie w lipcu-sierpniu, jesienią wykopujemy cebule i przechowujemy w chłodnym pomieszczeniu w pojemniku z piaskiem lub torfem. Takie są zalecenia, ale jak wiadomo są od tego odstępstwa, tak jak napisałam na początku.

Canna (paciorecznik)

Pochodzi z tropikalnej Ameryki, więc u nas również nie zimuje w gruncie. Dzięki egzotycznemu wyglądowi można ją doskonale łączyć z bylinami na rabatach albo uprawiać samotnie w dużych pojemnikach. Paleta barw jest ciepła, a nawet gorąca: czerwony, żółty, pomarańczowy. Do wyboru zielone, brązowe albo pstrokate liście. Ogromne rozmiary czynią kannę rośliną architektoniczną (wys. 50-150 cm).

Wymaga ciepłych stanowisk, gleby żyznej oraz obfitego podlewania i nawożenia. Wtedy kwitnie obficie na długich kwiatostanach w kształcie kłosów. Kanny sadzimy wiosną (kłącza), do pełnego kwitnienia potrzebują sporo czasu, można zatem je "podpędzić" w namiocie foliowym, jeśli taki mamy. Kwitną latem, jesienią obcinamy kwiatostan zostawiając 10 cm łodygi i przechowujemy w torfie w chłodnym pomieszczeniu.

Gladiolus (mieczyk)

Należą one do bardzo popularnych i znanych roślin. W ostatnich latach hodowcy stworzyli wiele efektownych odmian, dzięki czemu moda na mieczyki powróciła. Mieczyki mogą być bardzo wysokie, nawet powyżej metra. Mają sztywną łodygę, ale może się pokładać, a więc podpory są konieczne. Kwiatostan w kształcie kłosa może mieć kilkanaście kwiatów a nawet więcej. Odmiany miniaturowe nie wymagają przywiązywania.

Wymagają słonecznego stanowiska, gleby żyznej, ale nie podmokłej. Sadzimy je wiosną w maju na głębokość około 10 cm. Kwitną latem, jesienią zaś wykopujemy oddzielając bulwy przybyszowe, powstające nad bulwą mateczną, która zamiera. Doskonale nadają się na kwiat cięty, który jest bardzo efektowny oraz do ogrodów o charakterze rustykalnym, pomiędzy daliami i ostróżkami.

Kniphofia (trytoma groniasta)

Roślina ta ma zjawiskowe i niesłychanie kolorowe kwiatostany w mocnych barwach czerwieni, żółtego lub pomarańczowego, jaśniejsze na dole, wysokie i groniaste. Liście szare, sztywne. Popularność tej rośliny znacznie wzrosła ze względu na jej dostępność w centrach ogrodniczych i szeroką popularyzację w literaturze fachowej.

Trytoma lubi słoneczne i suche stanowiska. W wykopanym dołku umieszczamy drenaż, usypujemy kopczyk i dopiero rozkładamy korzenie i bulwę, zasypując żyznym podłożem. Nadmiar wilgoci spowoduje zamieranie roślin. Trytoma pięknie wygląda z trawami ozdobnymi dzięki egzotycznemu pokrojowi. Kwitnie późnym latem do października. Przed zimą należy związać liście, aby zabezpieczyć rozetę przed zamakaniem. Dobrze też jest nasypać na wierzch suchych liści.

Babiana

To następny przedstawiciel afrykańskiej flory, który próbujemy u nas zaadoptować w ogrodach. Nazywana "korzeniem pawiana". Roślina ma pokrój podobny do frezji o wysokości około 30 cm. Na wyprostowanym pędzie znajduje się kilkanaście kwiatów o pięciu płatkach w różnych odcieniach fioletu, co tworzy monochromatyczną kompozycję. Można je wtedy zestawiać z białymi kwiatami dla kontrastu.

Babiana kwitnie od końca maja do lipca. Bulwy sadzimy w kwietniu, znoszą przymrozki nawet do minus 5 stopni. Wymaga stanowiska wilgotnego i dużo skądników pokarmowych w glebie. Jesienią bulwy wykopujemy i przenosimy do chłodnego pomieszczenia (plus 10 stopni) do skrzynek z piaskiem. Stosujemy ją na rabatach, w ogrodach skalnych, na kwiat cięty.

Schizostylis coccinea "Major"

Jest to wytrzymała, częściowo zimozielona bylina cebulowa, nieco z liści podobna do miniaturowych mieczyków albo irysów. Posiada gwiaździste kwiatostany koloru czerwonego. Jest wspaniałą rośliną o wyrazistym kolorze na jesiennych rabatach (sierpień-wrzesień), kiedy brakuje już innych roślin. Szybko rośnie i pięknie wygląda gdy prześwieca przez jej płatki słońce. Wysokość roślin 60 cm.

Wymaga gleby wilgotnej, ale dobrze zdrenowanej, umiarkowanie żyznej. Miejsce zaciszne, słoneczne i ciepłe. Co 3 lata należy dzielić kępy, gdyż kwitnienie może być słabsze. Zimą należy chronić przed zimnymi wiatrami przy pomocy kopczyków z suchych liści. To doskonała roślina także na kwiat cięty. Gdy przekwitające kwiaty blakną, należy je usuwać.

Ixia

To także jedna z najciekawszych, mało znanych roślin. Pochodzi z południowej Afryki. Jej cechy charakterystyczne to mieczowate liście, długie pędy zakończone wiechowatymi lub kłosowatymi kwiatostanami i kwiatami w kształcie gwiazdy.

Preferuje dobrze zdrenowane stanowisko, słoneczne ciepłe miejsca i żyzną glebę. Bulwy sadzimy wiosną, latem zakwitają. Potem je przesuszamy i postępujemy jak z mieczykami, czyli wykopujemy, gdyż ryzykowne byłoby zostawienie ich w gruncie na zimę. Na zachodzie Polski można zostawić, ale trzeba je przykryć grubą warstwą suchych liści. Nadaje się na kwiat cięty lub na rabaty jako mocny akcent kolorystyczny.

Arisaema (arisema amurska)

Jest to bulwiasta roślina o niezwykłym wyglądzie. W naturze występuje w lasach na terenie Chin i Korei. Kwitnie wiosną w maju, jednak jest to bardzo zmienny gatunek, różniący się barwą, kształtem i wielkością kwiatostanów. Liście ma zielone, złożone z 5 lancetowatych listków około 15 cm wysokości. Z listków wyrastają pędy kwiatostanowe o wysokości 40 cm z zielonkawą kolbą otoczoną pochwą kwiatową ciekawie paskowaną na kremowo-biało.

Wymaga stanowiska cienistego do półcienistego, gleby wilgotne i kwaśne lub obojętne, piaszczyste lub gliniasto-piaszczyste. Wspaniale będzie wyglądać w ogrodzie japońskim lub skalnym. Po zapyleniu na kwiatostanie pojawiają się owoce koloru zielonego potem czerwonego. Można zaryzykować zimowanie w gruncie. Roślinę tę uwielbiają ślimaki.

Cyclamenum hederifolium (cyklamen bluszczolistny)

Pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Rośliny te są u nas już dostępne, ale należą do wymagających bylin. Możemy je stosować jako poszycie pod wyższymi krzewami lub drzewami, gdyż lubią miejsca zacienione. Kwiaty różowe, z karminowym oczkiem, bardzo urokliwe - pojawiają się od sierpnia do października i wraz z całą roślinką mają wysokość około 10 cm. Listki zimozielone, sercowate, z marmurkowatymi, jasnymi plamkami na wierzchu, a pod spodem brązowe lub zielone.

Cyklameny lubią wapienną, przepuszczalną glebę oraz ciepłe miejsca. Zimą możemy je okrywać gałązkami drzew iglastych lub igliwiem sosnowym. Znajdują zastosowanie przede wszystkim w ogrodach skalnych, pod drzewami w naturalistycznych nasadzeniach w parkach lub dużych krajobrazowych ogrodach. Efekt osiągniemy tylko przy dużych ilościach.

Tricyrtis hirta (trójsklepka)

Należy do rodziny liliowatych, a pochodzi z Chin i Japonii. Jest oryginalną rośliną dla kolekcjonerów, często mylona ze storczykami. Jej kwiaty o średnicy około 5 cm na długich łodygach nie mają mocnej i efektownej barwy, raczej niepozorną, natomiast z bliska zachwycają niespotykanym kształtem i plamkami. Określiłabym je jako kolor bladofioletowy z ciemniejszymi kropkami, lejkowatego lub gwiazdkowatego kształtu. Liście są szerokojajowate, zaostrzone .

Roślina osiąga 60 cm wysokości, lubi miejsca cieniste, dobry drenaż ale nie znosi też suszy. Na suchych glebach marnieje i nie kwitnie, natomiast w zagłębieniach będzie gniła. Kwitnie późnym latem i jesienią do pierwszych przymrozków. Na zimę wymaga okrycia grubą warstwą suchych liści, szczególnie młode roślinki. Rozmnażamy ją przez podział kęp. Możemy ją stosować na rabatach z innymi bylinami np. pachysandrą.

Tulbaghia (tulbagia)

Jest spokrewniona z czosnkiem, a więc oczywiście jej liście pachną czosnkiem po uszkodzeniu. Cebule sadzimy w kwietniu. Roślina ta ma wysokie łodygi zakończone kwiatostanami w kształcie główek. Kwiaty mają kolor fioletowy, niebieski lub różowy. Kwitnie w lipcu-sierpniu. Jest rośliną odporną na suszę, może też zostać na rabacie bez ryzyka przemarznięcia. Nie trzeba też jej okrywać.

Hedychium gardnerianum (wianecznik Gardnera)

To kłączowa roślina, która pochodzi z Nepalu i jest krewną imbiru. Gatunek został odkryty w 1972 roku w Dolinie Katmandu. Pokrojem przypomina kannę, ale kwiaty zupełnie się różnią. Ponadto mają niesamowicie piękny i intensywny zapach. Hedychium to duże okazy o 2 m wysokości i imponującym pokroju. Mogą być uprawiane w donicach na zewnątrz w jasnym, słonecznym miejscu.

Kwiaty wielkości około 30 cm w większości mają kolor pomarańczowy, chociaż w Anglii spotkałam także żółte. Liście są duże, okazałe, roślina zimą je traci. Hedychium jest bardzo żarłoczne, wymaga nawożenia, najlepiej nawozem wolno działającym, wymieszanym z glebą albo płynnym (wtedy stosujemy częściej) oraz podlewania.

Jest podatne na mszyce oraz choroby grzybowe, trzeba zatem profilaktycznie je opryskiwać. Zastosowanie w wielkich pojemnikach, które można przenosić do chłodnych i jasnych pomieszczeń na zimę.

Zauchneria californica "Glasnevih"

Roślina pochodzi z Kalifornii. Kwiaty mają kolor pomarańczowy, podobny nieco do fuksji, dlatego nazywana jest "kalifornijską fuksją". Kwitnie przez większą część lata, aż do października, rozświetlając rabatę. Wymaga stanowiska słonecznego, ale też dobrze rośnie w półcieniu. Potrzebuje dobrego drenażu i kompostowej ziemi.

Rośliny są niskie (około 30 cm) i zwarte, a kwiaty efektowne, więc dobrze będą wyglądały w ogrodzie skalnym lub na brzegu rabaty. W płaskich pojemnikach może być zestawiana np. z macierzankami i wiesiołkiem.

Roscoea humeana

Tę wspaniałą roślinę, krewną imbiru, podobną do orchidei, spotkałam w alpinarium Kew Gardens. Jest bardzo ciekawa, u nas warunkowo może zimować, gdyż znosi temperatury do kilku stopni poniżej zera. Jednak pewniejsze będzie po kwitnieniu zasuszyć bulwy, wykopać je i umieścić w chłodnym pomieszczeniu.

Rośliny potrzebują co najmniej kilku godzin światła słonecznego dziennie. Roscoea kwitnie na fioletowo, ale kolory mogą być różne do różowego aż po żółty i biały. Kwiaty pojawiają się wiosną i wczesnym latem. Nawożenie w fazie kwitnienia obornikiem lub nawozem dla roślin cebulowych. Roślina nie osiąga dużych rozmiarów (25 cm). Sadzimy w ziemię kompostową, dobrze zdrenowaną.

Ledobouria syn. Scilla

Spotkałam dwa gatunki: L. comosa i L. cooperi. Pochodzi z rodziny Hyacinthaceae. To rzadka roślina bulwiasta. W bulwie brakuje zewnętrznej łuski, jest tylko kilka ciemnych błoniastych. Liście zwykle od 1 do 3, o bardzo różnych długościach i szerokościach, gdyż jest to roślina bardzo zmienna. Są paskowane, lekko mięsiste, często o zwężających się końcówkach. Kwiatostany mają z reguły mniej niż 50 kwiatów w kolorze różowym, czasem zielonym. Wysokość rośliny około 25-30 cm.

Zantedeschia (cantedeskia, kalla)

Pochodzi z rodziny obrazkowatych. Jest bardzo znaną rośliną i chętnie stosowana ze względu na atrakcyjne kwiatostany. Rośnie na podmokłych terenach Afryki Południowej i Środkowej. Ma mięsiste liście na długich ogonkach. Kwiatostan składa się z kolby otoczonej kolorową pochwą. Osiąga wysokość około 70 cm. Dotychczas najbardziej znana była Z. aethiopica, ale hodowcy stworzyli wiele nowych odmian o jaskrawych i bardzo ciekawych w kolorze kwiatach, począwszy od różowego, żółtego, fioletowego, aż do czarnego.

Rośliny wymagają mokrego stanowiska. Uprawiałam kiedyś cantedeskię bezpośrednio w wodzie, wsadzoną w ażurowy kosz. Korzenie poprzerastały kosz i czerpały z wody składniki pokarmowe. Po przekwitnięciu wprowadzamy roślinę w stan spoczynku, ograniczając podlewanie tak, aby liście zaschły. Przenosimy do jasnego pomieszczenia. Podłoże dla tej rośliny to żyzna ziemia z domieszką torfu. Rozmnażanie przez podział kłącza.

Lachenalia contaminata (pierwiosnek przylądkowy)

To mało znana roślina cebulowa. Pochodzi z Afryki Południowej, należy do rodziny Hyacinthaceae. Znanych jest ponad 100 gatunków tej rośliny. Zostały one sprowadzone do Europy w XVII wieku przez Holendrów, ale dopiero w ostatnich latach rozpoczęto prace hodowlane nad tymi roślinami, udoskonalono wielkość i barwę kwiatów i rozpowszechnia się je do uprawy na balkonach (nie jest odporna na mróz) i w ogrodzie.

Lachenalia wymagają do wzrostu chłodnych nocy (5-10 stopni) i ciepłych dni (15-23 stopnie). Cebule sadzimy od stycznia do listopada do doniczek. Podłoże przepuszczalne, zawsze wilgotne, ale nie mokre, zasobne, pH 5,2 - 6,0. Wyrastają nierównomiernie. Wysadzamy do gruntu lub wystawiamy z doniczkami dopiero po ustąpieniu przymrozków, kwitną półtora miesiąca.

Leopoldia

Roślina cebulowa należąca do rodzaju Hyacinthaceae, wcześniej te rośliny były ujęte w rodzaju Muscari, jednak gatunki te są znacznie wyższe niż szafirki. Znanych jest około 40 gatunków. Rurkowate kwiaty wyrastają znacznie dłuższe w żyznej ziemi. Zwykle mają kolor białawy, żółtawy, zielonkawy lub brązowy. Kwiaty zakwitają późną wiosną lub latem, jednak nie są przyjemne, mają stęchły zapach. Lubią słoneczne, ciepłe stanowiska. Leopoldia comosa jest rozpowszechniona na wschód od Turcji i Iranu.

Calochortus

Są to bulwiaste rośliny, które obejmują około 70 gatunków z rodzaju Liliaceae. Pochodzą z wybrzeży Pacyfiku. Słowo "calachortus" oznacza z greckiego "piękna trawa". Na jednej łodydze powstaje jeden lub więcej kwiatów, najczęściej wiosną lub wczesnym latem. Płatki kwiatów różnią się kolorem od ich działek. Kwiaty mogą być najczęściej białe, żółte, różowe, fioletowe ze smugami. Wnętrza płatków często owłosione. Rośliny te nadają się do uprawy w pojemnikach, na suchej łące, jak i na kwiat cięty.

Bulwy powinny być sadzone późną wiosną na głębokość 3-5 cm, w dobrze zdrenowanej, piaszczystej glebie, niezbyt zasobnej w składniki pokarmowe. Gleba powinna być wilgotna do czasu, jak rośliny zakwitną, potem ograniczamy podlewanie i utrzymujemy sucho. Po przekwitnięciu kwiaty usuwamy. Zimą okrywamy grubą warstwą ściółki, aby zapobiec zbytniemu zamarzaniu i rozmarzaniu gleby. W chłodnych rejonach możemy je uprawiać w pojemnikach.

Rhodohypoxis baurii

Pochodzi z Afryki Południowej, nie jest więc mrozoodporna. Jest niewysoką (10-15 cm) rośliną kłączową. Ma krótkie, trawiaste, lekko owłosione liście i kwiaty (2-3 cm) jeden lub dwa na łodydze. Gwiaździsty kwiat ma sześć płatków. Ze starych, dużych kęp wyrasta więcej łodyg i wtedy roślina przypomina kwitnącą poduszeczkę. Kolor kwiatów przeważnie różowy, mogą być też białe i czerwone, ale to już rzadziej. Najbardziej popularne są różne odcienie różu.

Roślinka wymaga spełnienia odpowiednich warunków uprawy. Nie sadzimy jej bezpośrednio w gruncie. Kłącza wysadzamy do niewysokich doniczek, oczywiście z drenażem i po ustąpieniu przymrozków wiosną zakopujemy je w zagłębieniach w ogrodzie skalnym na słonecznym stanowisku. Wymaga wtedy stale wilgotnej, ale nie podmokłej gleby. Zbyt przesuszona nie będzie kwitła wcale, lub słabo.

Musimy jej poświęcić sporo uwagi i kontrolować stan wilgotności, podlewając ręcznie bezpośrednio do doniczki. Podłoże nie powinno zawierać wapnia, struktura gruboziarnista, przepuszczalna. Roślina kwitnie późnym latem nawet 3 miesiące. Przed wystąpieniem przymrozków, doniczkę wyciągamy z ziemi i przechowujemy na sucho w temperaturze 10 stopni. Suchą ziemię usuwamy dopiero na wiosnę następnego roku (bezwzględnie nie może być zimą przechowywana bez ziemi), a kłącze wysadzamy do świeżego podłoża i podlewamy utrzymując stałą wilgotność. Rozmnażanie przez oddzielanie drobnych kłączy.

Asarum

To piękna roślina okrywowa w kształcie serca o skórzastych liściach, specjalnie dla koneserów, zwana też dzikim imbirem. Pochodzi z podszytu w lasach iglastych w zachodniej części Ameryki Północnej i Korei. Należy do rodziny Aristolochiaceae. Dobrze rośnie w cieniu, a ponieważ niezwykłej urody kwiaty giną pod pstrokatymi liśćmi, powinny być sadzone na wysokości naszego wzroku. Lubi wilgotne, cieniste i próchniczne stanowiska, ale czasem przypadkowe sadzonki wyrastają w pełnym słońcu i mają się dobrze.

Kłącza Asarum rozprzestrzeniają się szybko, rosnąc na boki płytko, prawie na powierzchni. Są one jadalne, mają pikantny posmak i używa się ich w kuchni azjatyckiej.

Kwiaty, w kształcie naparstka (biało-zielono-bordowe) pojawiają się wczesną wiosną i zapylane przez komary, wytwarzają nasiona, które często przenoszą mrówki i dzięki temu kiełkują w innych miejscach.

Weldenia

Pochodzi z Meksyku i Gwatemali, jej krewniaczką jest Tradescantia (trzykrotka). Należy do rodziny komelinowatych. Jest bulwiastą rośliną o palczastych korzeniach i nietrwałych liściach, które giną podczas okresu spoczynku. W naturze rośnie na wysokości 3000 m.n.p.m. w lasach iglastych i dlatego doskonale nadaje się do alpinarium.

W okresie wegetacji wytwarza najpierw rozetę liści, potem wyrasta jednocześnie kilka czysto białych kwiatów, co jest nietypowe dla rodziny komelinowatych, mających niebieskie kwiaty. Kwitnie późną wiosną i wczesnym latem. Weldenia powinna być uprawiana w doniczce 3 razy głębszej niż jest szeroka, w glebie kwaśnej, piaszczystej z dodatkiem kompostu. Można ją zagłębić w gruncie dopiero po wiosennych przymrozkach, czyli realnie w maju. Na wiosnę nawozimy okresowo co 20-25 dni, z użyciem nawozu dla roślin kwitnących, rozpuszczonym w wodzie.

Rośliny te znakomicie się sprawdzają w ogrodach skalnych jako okazy do podziwiania. Zimą powinny być przechowywane z doniczkami w dodatniej temperaturze i widnym pomieszczeniu, aby miały co najmniej kilka godzin światła dziennie.

Scilla peruviana (cebulica peruwiańska)

Ta cebulowa, wiosenna bylina pochodzi z zachodniego rejonu Morza Śródziemnego (Portugalia, Włochy, pd.- zach. Afryka). Jej nazwa jest nieco myląca, gdyż w żadnym wypadku ta roślina nie pochodzi z Peru. Otóż została opisana przez Karola Linneusza w 1753 roku, a przywieziona z Hiszpanii na pokładzie statku o nazwie "Peru", stąd błędne przekonanie o jej pochodzeniu. Cebula ma 6-8 cm średnicy, koloru białego z brązowymi łuskami na wierzchu. Liście podłużne o długości 20-60 cm. i szerokości 1-4 cm wyrastają w ilości 5-15 szt z jednej cebuli.

Wiosną z cebuli wyrasta długa łodyga kwiatowa (15-40 cm) z gęstą piramidą groniastych kwiatów od 40 do 100 sztuk. Kwiaty koloru niebieskiego mają po sześć działek. Istnieją również odmiany o kwiatach białych i fioletowych. Jest powszechnie uprawiana w Europie jako wiosenna bylina cebulowa, u nas jest rzadkością z racji jej przemarzania w mroźniejsze zimy.

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium