Jest to kolejny artykuł z cyklu o uprawie bukszpanów, publikowany w kolejnych numerach „Twojego ogrodnika”, począwszy od listopada 2009 r.

Bukszpan wiecznie zielony jest niezwykle popularną rośliną ze względu na odporność na zmienne warunki atmosferyczne oraz wszechstronność zastosowania. Nie wszyscy jednak wiedzą, że uprawa bukszpanów ma długą tradycję sięgającą starożytności. Przez wiele lat rośliny te sadzono zarówno w ogrodach pałacowych jak i klasztornych. W XX wieku nieco zainteresowanie osłabło. Uważano bukszpan za roślinę staromodną. Jednak szybko się przekonano, że jednak warto sadzić ją w ogrodach i bukszpan powrócił do łask.

Obecnie bukszpan jest bardzo modny zarówno w ogrodach nowoczesnych, jak i tradycyjnych. W zasadzie pasuje do każdego stylu ogrodowego. Może rosnąć w połączeniu z bylinami, różami, a także w monotematycznych zestawieniach.

Cięcie bukszpanów

Bukszpan rośnie bardzo powoli od 5 do 15 cm, w zależności od odmiany. Niewskazane jest pozwalanie mu na swobodny wzrost, gdyż krzewy wtedy są nieregularne i mają nieporządny wygląd. Należy je ciąć, wtedy zagęszczają się i wyglądają na zadbane, nawet jeśli czasem nie przytniemy, zapomnimy – to i tak wyglądają nieźle.

Pory cięcia:

Cięcie dwukrotne

Takie cięcie wydaje mi się najkorzystniejsze. Terminy: marzec - kwiecień przed rozpoczęciem wegetacji. Bukszpanom po zimie nadajemy pożądaną formę i pobudzamy do silnego rozrastania się i zagęszczania, oraz koniec czerwca, kiedy młode przyrosty przestają być jasnozielone, wtedy przez resztę sezonu ładnie wyglądają i zdążą zdrewnieć przed nastaniem mrozów.

Cięcie jednokrotne

Wykonujemy je wtedy, kiedy bukszpany osiągnęły już pożądaną wysokość czy formę. Termin cięcia - koniec czerwca. Pędy wyrastające później nie są zbyt silne i nie zmieniają zasadniczo kształtu figury. Drewnieją przed zimą.

Cięcie trzykrotne

To cięcie przeznaczone jest dla miłośników i pasjonatów bukszpanu. Przyznam się, że ja do nich należę i przycinam rośliny w następujących terminach:

• marzec - kwiecień
• koniec czerwca
• sierpień (docinam lekko i precyzyjnie gałązki, które wybiegają poza obręb figury zaplanowanej)

Potrzebne narzędzia:

Warto wyposażyć się w odpowiednie narzędzia, które sprawią, że przycinanie stanie się dla nas przyjemnością i będzie znacznie łatwiejsze. To bardzo ważne. Potrzeba ich sporo, trzeba mieć spory wybór.

Przyda się bardzo: ostry sekator - nożyce z obustronnie tnącymi ostrzami - do precyzyjnego docinania gałązek, poza tym konieczne są niewielkie nożyce szpalerowe, specjalne - do cięcia bukszpanów, nożyce do cięcia topiarów, tzw. owczarskie, idealne do stożków.

Cięcie powinno być gładkie, bez brzydkich ran i zgnieceń, wykonane pewnie i szybko. Najlepiej najpierw strzyc powierzchownie, potem docelowo, aby w razie czego móc skorygować kształt i nie zepsuć wieloletniej pracy. Wymagana jest duża precyzja.

Cięcie trudnych figur może nam ułatwić wykonanie szablonu z drutu lub kartonu, który co jakiś czas przykładamy, jeśli nie mamy wprawy. Najłatwiej jest uformować kulę. Natomiast do formowania stożka możemy użyć siatki o dużych oczkach, którą przykładamy i te gałązki, które wychodzą poza obręb oczek, wycinamy. Możemy także postawić bambusowe kijki.

Bardziej skomplikowane figury (ptaki, figury szachowe, spirale) to już „wyższa szkoła jazdy”, ale nie jest powiedziane, że tylko dla zaawansowanych. Namawiam do eksperymentów i tworzenia własnych pomysłów, wtedy zdobywamy doświadczenie i kolejne prace nad cięciem przyjdą nam dużo łatwiej.

Podłoże do sadzenia

Najlepsza jest gleba przepuszczalna i bogata w składniki pokarmowe, lekko wilgotna i lekko kwaśna lub obojętna, nie zasadowa. Bukszpany nie lubią gleb bardzo kwaśnych, zlewnych, podmokłych, wtedy źle rosną, marnieją są bardziej podatne na groźne choroby grzybowe, w wyniku których zamierają.

Wydaje mi się, że lepiej będą rosły na piasku niż na glinie. W mojej rodzinne miejscowości jest taki ogródek na piasku, gdzie rosną duże okazy i ciągle wyglądają znakomicie.

Gęstość sadzenia

Na 1 metr bieżący żywopłotu formowanego przyjmuje się optymalną ilość roślin 5 - 8 w zależności od wielkości krzaczków. Należy je po prostu ustawić ściśle w wykopanym rowku, aby lekko stykały się. Duże przerwy nie są dobre, gdyż długo musimy czekać na docelowy efekt. Po posadzeniu krzewy podlewamy obficie i przycinamy, aby od początku nadać im pożądany kształt.

Przesadzanie

Bukszpany bardzo dobrze znoszą przesadzanie, gdyż posiadają zwarte i drobne korzonki. Staramy się wykopać z jak największą bryłą korzeniową. Po posadzeniu stary okaz przycinamy i podlewamy. Po przyjęciu się ( trwa to zwykle 2 tygodnie), rozpoczynamy nawożenie.

Stanowisko

Najlepsze jest stanowisko słoneczne (ale nie palące słońce) do cienistego, najlepiej zaciszne. Panuje opinia, że są to rośliny uwielbiające cień. Owszem, bardzo dobrze go znoszą, ale niekoniecznie uwielbiają w nim rosnąć. Bukszpany pod tym względem są bardzo uniwersalne.

Podlewanie

Rośliny świeżo posadzone wymagają codziennego podlewania, ale nie zraszania po liściach, które sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Dlatego jeśli podlewamy wieczorem, unikajmy moczenia całych krzewów.

Rośliny rosnące już od poprzedniego sezonu lub kilku lat bardzo dobrze znoszą suszę, jednak starajmy się regularnie je podlewać, aby przeżyły, zwłaszcza w pełnym słońcu i miały ładne przyrosty.

Rośliny w donicach należy podlewać regularnie (nie zalewać), nawet w okresach zimowych, kiedy jest odwilż. W czasie mokrej pogody, gdy w sposób długotrwały pada deszcz, nasze bukszpany są mocno narażone na ataki chorób grzybowych. Jest to bardzo niebezpieczne, bo nie można wykonać oprysków.

Nawożenie

Tak jak każda roślina, bukszpan aby ładnie rósł, wymaga dokarmiania. Terminy nawożenia: pod koniec kwietnia i pod koniec czerwca, najlepiej specjalnymi nawozami do bukszpanu (pokazały się już takie na rynku). Jeśli ich nie znajdziemy, dobry będzie Florovit w płynie, Substral Magiczna Siła do ogrodu (uniwersalny), mączka rogowa i inne z zawartością azotu. Pomogą one uzyskać naszym roślinom zdrowy wygląd i ładne przyrosty.

Choroby

Fytoftoroza - liście i pędy żółkną od wierzchołków, więdną, brązowieją i zamierają. Po wyjęciu z ziemi widać słabo rozwinięty system korzeniowy, pozbawiony korzeni włośnikowych, zbrązowiały i obumarły. Przy podstawie pędu, po usunięciu kory, widoczna jest wyraźna granica pomiędzy jasnymi, zdrowymi tkankami a zbrązowiałymi o obumarłymi. Zapobieganie - unikać zbyt dużej wilgotności podłoża, nie sadzić w torfie, dodawać do podłoża przekompostowanej kory sosnowej, usuwać chore rośliny i spalić. Zwalczanie - podlewać preparatami Aliette, Biosept, Previcur.

Zamieranie pędów bukszpanu - Wiosna wierzchołki pędów robię się jasnozielone, a następnie żółto- brązowe. Na pędach pojawiają się brązowe plamy, które gdy obejmą cały obwód pędu, część zjadująca się powyżej – zamiera. Na dolnej stronie liści formują się różowawe skupiska zarodników, które uwalniane atakują słabe lub uszkodzone przez mróz liście. Zapobieganie - unikać dużego zagęszczenia roślin, gdyż brak wymiany powietrza sprzyja rozwojowi grzyba. Zimuje on na opadłych listkach lub pędach. Nie dopuszczać do przemarznięcia i przesuszenia oraz uszkodzenia mechanicznego. Zwalczanie - wycinać i palić chore pędy, opryskiwać Bravo, Gwarant, Sportak

Zamieranie pędów i liści - Wiosną na pędach pojawiają się jasnobrązowe plamy, stopniowo obejmujące cały obwód pędu. Część pędu powyżej obumiera, liście stopniowo brunatnieją i zamierają, pozostając jednak na roślinie. Zarodniki są przenoszone np. w kroplach deszczu i atakują słabsze pędy lub uszkodzone. Zapobieganie - chore pędy wycinać i palić, nie zraszać całych roślin. Zwalczanie - opryskiwanie Sarfun, Mirage, Sportak Alpha, Topsin.

Cylindrocladium buxicola - grzyb, który przyszedł z tzw. 'zachodu' i atakuje bukszpany głównie w czasie pory ich cięcia, czyli w czerwcu. Najpierw na liściach pojawiają się wodniste plamy, liście zwijają się i masowo opadają. W zawaansowanym stadium mogą zamierać całe gałązki i rośliny są całkowicie lub częściowo pozbawione liści. Zarodniki przenoszone są przy pomocy narzędzi, jakimi wykonujemy cięcie i przy pomocy kropelek wody.

Profilaktyka to sadzenie bukszpanów w miejscach przewiewny, aby mogły szybko wyschnąć po deszczu oraz nie podlewanie bukszpanów po liściach. Z oprysków pewien znajomy szkółkarz polecił preparat Mirage plus Topsin. Podlewanie i opryskiwanie co 2 tygodnie.

Szkodniki

Wzdymacz bukszpanowy - listki są poskręcane, szczególnie na wierzchołkach, samice żerują od spodu liści. Zwalczanie - Talstar

Przędziorek bukszpanowiec - żeruje na liściach, wysysając soki. W miejscach żerowania tworzą się drobne, żółte cętki, zlewając się potem w plamy. Liście żółkną i zasychają. Zwalczanie - w październiku do kwietnia opryskujemy olejem parafinowym, Promanal, a w okresie wegetacji Polysect.

Miodówka bukszpanowa - to pluskwiak, który żeruje na dolnej stronie liści powodując, że blaszki liściowe zwijają się jak główki kapusty i widoczne są zielone larwy z woskowymi, białymi nićmi. Blaszki liściowe wybrzuszają się. Zwalczanie - październik do kwietnia Promanal, potem w okresie lata Mospilan, Confidor

Jeśli chodzi o szkodniki, to lepiej nie czekać na pojawienie się objawów, lecz opryskiwać profilaktycznie, zanim się pojawią.

Skorupik jabłoniowy - pędy zamierają, widoczne są na nich brązowe lub szare tarczki owadów w kształcie przecinka. Zwalczanie - oprysk w maju Mospilan, Actellic

Program ochrony

• październik - kwiecień (czyli jesień-zima) PROMANAL ( jednokrotnie w tym okresie)
• maj - oprysk TALSTAR lub MOSPILAN
• czerwiec - na przemian oprysk MOSPILAN, podlewanie PREVICUR
• lipiec - na przemian oprysk CONFIDOR, podlewanie ALIETTE, MIRAGE+TOPSIN
• sierpień - na przemian oprysk MIRAGE+TOPSIN, oprysk MOSPILAN
• wrzesień - oprysk TOPSIN, oprysk CONFIDOR

Podane środki mogły zostać wycofane, jakich używać pytamy w dobrych sklepach ogrodniczych. Ale najważniejsza jest profilaktyka i zapewnienie optymalnych warunków siedliskowych i glebowych. Usunięcie maty przeciw chwastom, która szkodzi zwłaszcza na glebach zwięzłych, nieprzepuszczalnych.

Błędy w uprawie

Jeśli nasze bukszpany wyglądają źle, zastanówmy się nad tego przyczyną. Błędy wymienione poniżej pomogą nam w zdiagnozowaniu problemu.

• nadmierne podlewanie (zalanie)
• zraszanie po liściach
• susza
• palące słońce
• zagęszczenie krzewów i brak przewiewu aby rośliny wyschły po deszczu
• przenawożenie
• lub brak nawożenia
• brak oprysków profilaktycznych, a co za tym idzie - choroby grzybowe
• brak cięcia
• stanowisko narażone na silne, wysuszające wiatry

Rozmnażanie bukszpanów

Bukszpany można bardzo prosto rozmnożyć we własnym zakresie, jeśli już mamy starsze rośliny. Najłatwiej po każdym cięciu wybrać sadzonki pędowe o długości około 10 cm, niezdrewniałe. Usuwamy dolne listki, przycinamy wierzchołek. Traktujemy końcówki ukorzeniaczem dla roślin niezdrewniałych i sadzimy w piasek z torfem o odczynie obojętnym do doniczek po kilka sztuk. Wstawiamy do inspektu lub przykrywamy uciętą, przezroczystą, plastykową butelką po wodzie 5 litrowej w zacienionym miejscu. Pilnujemy, aby miały wilgoć, zraszamy co jakiś czas. Jak zaczną rosnąć, wypuszczać nowe listki to znaczy, że się przyjęły.

Wydaje się, że optymalnym miesiącem jest sierpień, ale ja to robiłam praktycznie po każdym cięciu, aby nie zmarnować darmowych sadzonek. Na wiosnę wysadzamy młode roślinki na miejsce stałe.

Sporo żywopłocików w moim ogrodzie pochodzi z własnej mnożarki. Ukorzeniałam pędy powstałe przy cięciu żywopłotów. Natomiast podczas zakładania ogrodów kupuję dla klientów rozrośnięte młode egzemplarze i sadzę je w ilości około 5 sztuk na metr bieżący, aby od razu osiągnąć efekt zwartego żywopłotu. Po posadzeniu docinam lekko, aby się zagęszczały.

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium