Rośliny skalne to duża grupa bylin, krzewów i krzewinek, które nie należą do jednej rodziny czy rodzaju, bo tak się nie da ich zgrupować. To zbiór roślin, które mają wspólne cechy, na tyle dobre, czy odpowiednie, aby rosnąć w ogrodach tego typu.

Ogród skalny jest z reguły niewielką i ciasną powierzchnią, wydzieloną w sztucznie stworzonym stanowisku - ogrodzie. Dlatego tak wielkie znaczenie ma użycie najlepszych gatunków, aby wyglądały w ogrodzie skalnym spektakularnie, "spływały" z wysokości, wyłaniały się ze szczelin i zmiękczały skalne ściany.

Zasady doboru roślin skalnych

Jakie rośliny najlepiej sadzić w ogrodach skalnych? Musimy w pierwszej kolejności odpowiedzieć na pytanie: czy nasz ogród jest położony w miejscu słonecznym, czy półcienistym lub cienistym? Od tego wszystko zależy. Ustalamy nasłonecznienie i wybieramy gatunki i odmiany kierując się właśnie tym.

Zastanawiamy się jaka jest długość okresu wegetacyjnego dla naszego rejonu, ustalamy charakterystykę gleby (zasobność, odczyn pH) oraz ekspozycję. Dla osiągnięcia sukcesu w uprawie dobrze jest teren użyźnić kompostem, torfem, a nawet wymienić podłoże. Nie zawsze jest to jednak konieczne, bo rośliny skalne z reguły uwielbiają kamieniste i suche podłoże oraz nie znoszą stagnującej w korzeniach wody. A więc dokładnie analizujemy listę roślin i ich szczególne wymagania.

Kolejną rzeczą jest strefa klimatyczna i wysokość nad poziomem morza. Unikajmy zbyt wielu gatunków nie zimujących w naszym kraju, np. nie sadźmy zbyt wielu kaktusów, ponieważ możemy narazić się na spore straty i konieczność corocznego dokupowania i dosadzania roślin. Posadźmy w zamian rośliny ze strefy wysokogórskiej, które z powodzeniem wytrzymają nasze tęgie mrozy.

W ogrodach półcienistych nie lokujmy roślin, które tego nie znoszą, zdecydujmy się na paprocie, niewielkie funkie, barwinki lub bodziszki.

Ważnym kryterium jest też wielkość powierzchni do pokrycia. Małe sektory można wykorzystać do posadzenia roślin rzadkich, rarytasów, większe zaś tych tańszych w zakupie lub łatwych w rozmnożeniu. Nachylenie stoku decyduje także o wyborze, bo w takich miejscach utrzymają się jedynie rośliny o długich korzeniach, które jednocześnie zapobiegają erozji gleby i utrzymają się podczas obfitych ulew.

Cechy typowych roślin skalnych:

• lubią suchą, ubogą, dobrze zdrenowaną glebę, czyli są odporne na suszę
• mają pokrój "poduchowy" (dobrze wypełniają szczeliny skalne)
• mają pokrój zwisający (dobrze komponują się z roślinami niskimi)
• mają pokrój płożący (dobrze pokrywają glebę)
• mają jaskrawe kolory
• mają różnorodne terminy kwitnienia, dzięki czemu można łatwo uzupełnić luki
• lubią słoneczne stanowiska (pomijając oczywiście rośliny do ogrodów skalnych w cieniu)
• naśladują gatunki naturalne, bo taka jest idea ogrodu skalnego

Zalety i wady

Zalety roślin skalnych :

• są tanie
• szybko pokrywają przeznaczone dla nich miejsce
• są wytrzymałe, rosnąc nawet w ekstremalnych warunkach
• w większości łatwo się rozmnażają, dzięki czemu sami możemy uzyskać wiele egzemplarzy bez dodatkowych kosztów
• w większości są łatwe w uprawie

Wady roślin skalnych

• nie są zbyt długowieczne
• kępa często marnieje w środku, a rozrasta się po bokach
• są niskie, a więc aby uzyskać efekt, trzeba posadzić dużo roślin jednakowych uzyskując jednolitą plamę koloru
• niektóre nadmiernie się rozrastają, zagłuszając wszystko obok
• niektóre są wymagające i nie udają się w przeciętnych warunkach, a wymagają spełnienia specyficznych wymogów

Sposób sadzenia

Ponieważ ogrody skalne z definicji mają odtworzyć, naśladować naturę stanowisk górskich, sposób ich sadzenia bardzo się różni od sadzenia bylin w normalnym ogrodzie na płaskim gruncie. Nie kopiemy tutaj typowych dołków. Najczęściej mamy do dyspozycji mało podłoża i rośliny sadzimy przy pomocy łyżki, wąskiej łopatki, wygrzebując szczelinę na korzenie lub po prostu umieszczamy od razu, podczas układania kamieni. Niektóre okazy (np. maki, dzwonki) wysiewamy w wyznaczonych miejscach.

Po posadzeniu roślin, umacniamy je kamykami, klinując w szczelinach lub wysypując na wierzch kamienną ściółkę. Następnie delikatnie podlewamy, aby nie wypłukać ziemi, co jest niezbędne w fazie przyjmowania się, czyli co najmniej w pierwszym miesiącu.

Polecane rośliny do ogrodów skalnych

Na stanowisko słoneczne (kwitną wiosną lub latem):

aster alpejski (Aster alpinus, głodek (Draba), dąbrówka (Ajuga reptans), goździk (Dianthus), goryczka (Gentiana), smagliczka (Alyssum), miłek (Adonis), gęsiówka, mak alpejski (Papaver alpinum), rozchodniki (Sedum), rojniki (Sempervivum), ubiorek wiecznie zielony (Iberis sempervirens), krwawnik (Achillea), zawciąg (Armeria), smagliczka (Alyssum), niskie odmiany dzwonków (Campanula), kuklik (Geum), bylica (Artemisia schmidtiana), rojnik (Sempervivum), rozchodnik (Sedum), dzwonek (Campanula), mydlnica (Saponaria), szarotka alpejska (Leontopodium alpinum), sasanka (Pulsatilla), goryczka (Gentiana), niskie kosaćce (Iris pumila), skalnica (Saxifraga), rogownica (Cerastium), lewizja (Lewisia), fiołki (Viola), floks szydlasty (Phlox subulata), wilczomlecz (Euphorbia), przetacznik (Veronica), bożykwiat (Dodecatheon), iglica (Erodium), zawciąg (Armeria), macierzanka (Thymus), żagwin (Aubrieta) i wiele innych.

Z jednorocznych wymienię portulakę (Portulaca grandiflora), która ma mięsiste liście i kolorowe kwiaty, dobrze rośnie w szczelinach i murkach.

Z roślin cebulowych posadziłabym krokusy, przebiśniegi, śnieżyce wiosenne, drobne narcyzy, lilie z grupy Martagon, hiacynty, cyklameny, mniejsze odmiany czosnków i tulipany botaniczne.

Sporo roślin może też rosnąć w cieniu, wtedy gatunki dobieramy pod tym względem. Będą to głownie paprocie, ale również miodunki (Pulmonaria), pierwiosnki (Primula), przywrotniki (Alchemilla), bergenie, barwinki (Vinca), jasnoty (Lamium) czy bodziszki (Geranium).

Z iglaków polecam jodłę balsamiczną (Abies balsamea), niskie cyprysiki (Chamaecyparis lawsoniana 'Minima Glauca', Chamaecyparis obtusa 'Nana Gracilis', Chamaecyparis pisifera 'Filifera Aurea Nana'), karłowe świerki (Picea abies 'Echiniformis', 'Gregoryana', 'Nidiformis', 'Conica', Picea glauca, Picea mariana 'Nana'), sosny (Pinus silvestris 'Watereri'), żywotniki (Thuja occidentalis 'Globosa', 'Little Gem'), karłowe jałowce (Juniperus), niskie lub zwisające odmiany choiny kanadyjskiej Tsuga canadensis 'Jeddeloh' czy 'Pendula'. itd.

Z małych krzewów liściastych idealne będą niskie berberysy (Berberis), które tniemy w "poduchy", tawuły japońskie (Spiraea japonica), azalie japońskie, irgi płożące (Cotoneaster), wawrzynki główkowe (Daphne cneorum), ogniki (Pyracantha), janowce (Genista pilosa). Z małych drzew polecam klony palmowe o pierzastych liściach (Acer palmatum 'Dissectum Garnet' i 'Atropurupreum' oraz karłowe odmiany miłorzębów (Ginkgo biloba 'Troll').

Myślę, że każdy z nas ma w zanadrzu jakieś ciekawe porady dotyczące uprawy roślin w ogrodach skalnych, bo kiedyś były one "w modzie", teraz sadzi się ich zdecydowanie mniej. Napiszcie proszę, jakie były Wasze doświadczenia w tej dziedzinie ogrodnictwa, jakie rośliny lubicie najbardziej i dlaczego?

Artykuł uzupełniający Jak założyć ogród skalny

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium