Ogród skalny jak sama nazwa wskazuje, powinien być zbudowany ze skał i powinny w nim rosnąć rośliny skalne, alpejskie, czyli te gatunki, które w naturze rosną w górskich rejonach. Ogrody takie są budowane przez entuzjastów tworzenia kolekcji roślin alpejskich, aby upodobnić miejsce uprawy swoich roślin do warunków występujących w naturze.

Ogród skalny powinien być ważnym i przemyślanym elementem ogrodu, a nie zbiorem przypadkowych kamieni i roślin posadzonych chaotycznie. Tajemnica sukcesu ogrodów skalnych polega na doskonałym ustawieniu skał, nieważne czy dużych czy małych. Efekt musi być taki, jakby zostały one umieszczone przez samą naturę, bez pomocy czy ingerencji człowieka.

Czasem buduje się takie ogrody, ponieważ teren ma spadki lub ogród umieszczony jest na zboczu czy skarpie i inne rozwiązanie nawet nie wchodzi w grę. Wtedy ogród skalny nie wygląda też dziwacznie, co jest bardzo korzystne. Używa się wtedy skał rodzimych, czyli występujących w okolicy. Są to tak zwane ogrody skalne naturalne.

Istnieje jeszcze jeden rodzaj ogrodów skalnych: sztucznie formowane, kiedy musimy wszystko zbudować od początku i nasz kawałek ogrodu zupełnie odcina się od tego, co spotykamy w górskim krajobrazie. Jednak do niego nawiązuje. Skały są ściągane z rejonów daleko oddalonych i nie występują w okolicy.

Usytuowanie ogrodu skalnego

Typowy, niewielki "skalniak" jak już wspomniałam, nie powinien być umiejscowiony na terenie płaskim, nie powinien być też w kształcie kopca "najeżonego" kamieniami. Powinien jeśli się tylko da, jak najdokładniej odzwierciedlać naturę i dawać roślinom jej namiastkę, z uwzględnieniem podłoża, zacienienia, nasłonecznienia i wilgotności.

Planując ogród skalny bierzemy pod uwagę jego wielkość. Powinna być ona proporcjonalna do wielkości całego ogrodu jeśli jest tworzona sztucznie lub obejmować ten teren, gdzie są naturalne skarpy lub spadki.

Wybór miejsca na ogród skalny może być szeroki lub ograniczony w zależności od charakteru domu i ogrodzenia, a także istniejących żywopłotów. Dobrze jest go zlokalizować tak, aby był dobrze widoczny z okien domu lub z tarasu, gdzie często przesiadujemy.

Dotychczas najpiękniejsze ogrody skalne, zbudowane z wielkich bloków kamiennych spotkałam w Anglii w KEW Garden i Wisley Garden. W tym roku zachwyciły mnie też niewielkie ogródki skalne w ogrodzie pokazowym Merriments Garden.

Większość roślin do ogrodu skalnego potrzebuje słonecznego stanowiska dlatego budujemy go na południowym stoku. Co prawda zdarzają się ogrody skalne cieniste, lecz lista roślin do cienia jest znacznie mniejsza i uboższa jeśli chodzi o efekty wizualne. Urokowi ogrodowi skalnemu dodadzą strumienie, wodospady lub staw w najniższym miejscu.

Materiały do budowy, rodzaje skał

Najlepiej rozejrzeć się za lokalnym kamieniem, jaki występuje w naszym rejonie lub najbliższej okolicy. Pod uwagę biorę w szczególności piaskowiec i wapień. Można w nich wiercić dziury i szczeliny, co pomoże roślinom zakorzeniać się.

Dobre będą także łupki, dolomity i nawet skały granitowe. Jeśli używamy polnych kamieni, które są prawie okrągłe, należy je rozłupać, aby wyglądały na naturalne odłamy skalne.

Skały umieszczamy i zagłębiamy w ziemi tak, jakby one zostały przeniesione z natury. Nie kładziemy na wierzchu bez zagłębienia w ziemi.

Nie należy mieszać różnych rodzajów skał oraz nie umieszczać kamieni w rzędach.

Przygotowanie terenu

Dobre przygotowanie terenu się opłaci. Polega to na porządnym i całkowitym odchwaszczeniu mechanicznym bądź chemicznym, aby w glebie nie zostały żadne nasiona ani korzenie, które mogą odrosnąć. Rośliny skalne z reguły są niskie, drobne i jeśli wrośnie w nie jakiś chwast, nie ma możliwości go wytępić. Trzeba wtedy usunąć całą roślinę z chwastem, próbować je rozdzielić, ale często skutkuje to stratą cennego gatunku.

Następnie teren należy głęboko przekopać i dostarczyć kompostu z dużą domieszką piasku. Jego ilość oraz idealne podłoże dla konkretnych roślin dobieramy podczas sadzenia, zgodnie z wymaganiami danego gatunku.

Warto też wspomnieć o postępowaniu z krzewami czy drzewami, które już rosną. Należy wyciąć wszystkie martwe i chore drzewa, zdrowe podkrzesać od dołu, aby zapewnić dostęp światła dla roślin, które będą rosły pod nimi.

Podłoże ma duży wpływ na to co będziemy uprawiać. Powinniśmy uwzględnić jego naturalny odczyn pH, wtedy dobieramy odpowiednie gatunki. Jeśli chcemy wsadzić coś o odmiennych wymaganiach, podłoże wymieniamy, aby roślina czuła się jak najlepiej. Należy też skoncentrować się na poprawie struktury gleby przez dodawanie perlitu, piasku lub dla roślin wymagających gleb alkalicznych - pokruszonego wapienia lub skorup. Dla roślin kwaśnolubnych dodajemy kwaśnego torfu, mchu torfowca, kompostu lub innej materii organicznej.

Budowa ogrodu skalnego

Przemieszczanie dużych bloków skalnych i ich umiejscowienie jest trudne i ciężkie do zrealizowania bez pomocy sprzętu. Przydaje się mała koparka lub przy mniejszych kamieniach łom, grube kołki, deski i rury do podważania i przesuwania.

Rozpoczynamy od niskich części stoku i pracujemy w górę, starannie ustawiając każdy kawałek mniej więcej tak, jak był umiejscowiony w naturze, najbardziej atrakcyjną stroną do wierzchu, ale też najszerszą stroną w ziemi. Głazy muszą stać stabilnie, nie można odnosić wrażenia, że za chwilę się przewrócą. Dlatego wygodne są płaskie kamienie, które najłatwiej układać, tworząc miniaturowe klify.

Kładziemy nacisk na tworzenie tzw. kieszeni wypełnionych glebą, aby woda w jakimś stopniu mogła tam docierać, ale jej nadmiar mógł odpłynąć. W takich miejscach rośliny mogą dobrze rosnąć i kwitnąć.

Sadzenie roślin

Umieszczając rośliny zwracamy uwagę na ekspozycję słoneczną i wilgotność podłoża i tak je dobieramy, aby to zostało zachowane. Np. pierwiosnki lubią cień i wilgoć, goździki zaś słońce i suche stanowiska. Sadzimy po kilka - kilkanaście sztuk jednego gatunku w ilości 8-10 roślin na m2, aby stworzyć rozległe, nieregularne poduchy.

Gdzieniegdzie uzupełniamy nasadzenia karłowymi iglakami lub miniaturowymi formami piennymi, a nawet ciekawymi, pogiętymi okazami klonów palmowych czy sosen, które będą zwieszały się nad szczelinami, jak w naturze.

Drobne byliny skalne wkładamy w szczeliny wciskając ich bryły delikatnie i przysypujemy warstwą ziemi. Na koniec zasypujemy powierzchnię gleby między roślinami drobnym grysem.

Dobór roślin i pora sadzenia

W ogrodach skalnych będzie rosła większość roślin górskich, często poduchowego lub płożącego pokroju, które dobrze znoszą nasze mroźne zimy klimatu umiarkowanego. Rośliny te doskonale wpisują się w stworzony dla nich krajobraz i niektóre nawet wytrzymują skrajne susze i nasłonecznienie.

Inspirujemy się naturą czyli roślinnością skalistych terenów, dobierając te same gatunki, ale w miarę możliwości odmiany hodowlane. Podpatrujemy w jaki sposób roślinność wrasta w szczeliny i się z nich "wylewa", co będzie wyglądało bardzo malowniczo.

Sadzenie najlepiej wykonać wczesną wiosną lub wczesną jesienią. Środek sezonu ogrodniczego powinno zająć nam odchwaszczanie terenu.

Polecane gatunki roślin i podział w zależności od wymagań zamieszczę w oddzielnym artykule "Rośliny do ogrodów skalnych".

Pielęgnacja ogrodu skalnego

Najważniejsza jest systematyczność w odchwaszczaniu. Tego po prostu nie można przegapić. Chwasty nie mogą się wysiać. Dlatego rabaty systematycznie odchwaszczamy, zwłaszcza w pierwszych miesiącach po założeniu. Używamy do tego celu cienkich narzędzi, chwasty podważamy i wyrywamy z korzeniami.

Na zimę możemy ogród skalny przykryć stroiszem iglastym (gałązki świerka), będzie on dodatkowo chronił wiosną przed mocnym słońcem i wysuszającymi wiatrami. Kiedy rośliny stopniowo się przyzwyczają, okrycie zdejmujemy.

Wiosną wykonujemy pielenie, czyszczenie roślin z obumarłych liści, niektóre przycinamy, jeśli nadmiernie wyrosły i czekamy na kwitnienie. Po przekwitnięciu, kwiaty ścinamy. Podczas pielenia uważamy, bo czasem pojawiają się siewki roślin cennych, które powinniśmy umieć rozpoznać i ewentualnie wykopać i przenieść w inne, wolne miejsce. Latem podlewamy w razie konieczności i ucinamy przekwitnięte kwiatostany.

Większość roślin skalnych rozwija się w ubogiej glebie, dlatego nawożenie nie jest konieczne. Ewentualnie korzystne jest dodanie do gleby mączki kostnej (rośliny wymagające gleb alkalicznych). Jesienią czyścimy ogród i dosadzamy roślin cebulowych.

Utrzymanie ogrodu skalnego w stale efektownym wyglądzie wymaga sporo pracy i ciągłego dosadzania, przesadzania, przycinania, uzupełniania i odmładzania.

Rozmnażanie roślin

Większość roślin skalnych łatwo się rozmnaża. Istnieje wiele sposobów, z których najpopularniejszy jest wysiew nasion, następnie sadzonkowanie, podział i odkłady.

Czasem wystarczy urwać po prostu kawałek rośliny i umieścić go w nowym miejscu oraz podlewać i cieniować. Ukorzeni się na pewno i po roku powstanie już nowa, pełnowartościowa poducha.

Takie pozyskiwanie nowych egzemplarzy jest korzystne i konieczne, ponieważ po kilku latach kępy się starzeją, ogałacają w środku i należy je albo przysypywać ziemią, albo sadzonkować nowe i odmładzać. Wtedy przyda się własny, darmowy materiał.

Sukces ogrodu skalnego zależy od jego wizualnego oddziaływania, a takie będzie miało miejsce jeśli prawidłowo ułożymy skały i je atrakcyjnie i bogato obsadzimy.